امروزه، خودروهای مدرن به سرعت با خودروهای قدیمی جایگزین می‌شوند. همچنین با پیشرفت تکنولوژی، این خودروها به تجهیزاتی مجهز شده‌اند که امنیت شما را در مواجهه با حوادث و اتفاقات غیرمنتظره در جاده حفظ می‌کنند. به احتمال زیاد اسامی زیادی از امکانات ایمنی یا سیستم‌های ترمز خودرو شنیده‌اید. در این مقاله از مجله سوییچ، قصد داریم معنی اصطلاحات ایمنی و ترمز خودرو را گفته و نحوه عملکرد هرکدام را شرح دهیم.
فهرست مطالب
1.ترمز ABS
ترمز ضد قفل یا (Anti-lock Braking System) یک سیستم حیاتی است که در زمان ترمزگیری شدید، از قفل شدن چرخ‌ها و لغزش خودرو جلوگیری می‌کند. در ترمزهای معمولی، زمانی که شما با فشار قوی ترمز می‌کنید، لنت ترمز به دیسک می‌چسبد و این باعث می‌شود که چرخ‌ها قفل شده و لاستیک‌ها شروع به لغزش کنند. اما در ترمز ضد قفل، فشار ترمز کنترل شده و چرخ‌ها قبل از قفل شدن، فشار ترمز کمتری تجربه می‌کنند. این عمل با سرعت بسیار بالا و به صورت چندین بار در ثانیه اتفاق می‌افتد که باعث جلوگیری از قفل شدن چرخ و لغزش خودرو می‌شود.
2.EBD چیست؟
توزیع الکترونیکی نیروی ترمز (Electronic Brake force Distribution) سیستمی است که بر اساس وزن روی هر چرخ، نیروی ترمز همان چرخ را تنظیم می‌کند. برای مثال فرض کنید سرنشینی در عقب سمت راست خودرو نشسته باشد؛ در این صورت نیروی ترمز آن چرخ باید بیشتر از چرخ‌های دیگر باشد. در صورتی که ترمز خودرو توازن نداشته باشد، در ترمزهای شدید باعث گردش و انحراف خودرو می‌شود و این سیستم از این اتفاق جلوگیری می‌کند.
3.ESC / ESP یا سیستم کنترل پایداری
سیستم کنترل پایداری الکترونیکی (Electronic stability control) تا حد زیادی از انحراف و وقوع حادثه برای خودرو جلوگیری می‌کند. این سیستم به انواع مختلفی از سنسورها مجهز است که انحراف خودرو را تشخیص داده و مانع آن می‌شود.
نحوه کارکرد این سیستم به این صورت است که وقتی در پیچ در حال گردش به راست یا چپ هستید، اگر خودرو دچار کم فرمانی یا بیش فرمانی شود، با استفاده از نیروی ترمز متناسب هر چرخ و کم کردن توان موتور، خودرو را به حالت پایدار برمی‌گرداند. به طور ساده‌تر، اگر در حال پیچیدن باشید و خودرو بیش از حد گردش کند به طوری که کنترل از دست شما خارج شود، سیستم ESC با اعمال ترمز بر چرخ‌هایی که بیرون پیچ هستند و کم کردن دور موتور، مانع هرزگردی و انحراف خودروی شما می‌شود.
4.TCS سیستم کنترل کشش
کنترل کشش (Traction control system) به عبارتی می‌توان گفت مکمل سیستم ABS است. چرخ‌های محور محرک، هنگامی که شما می‌خواهید با دور موتور بالا از حالت سکون حرکت کنید، ممکن است هرزگردی کنند. سیستم TCS با بهره‌گیری از سیستم ABS، از وقوع هرزگردی در چرخ‌ها جلوگیری می‌کند. در واقع سیستم TCS زمانی کار خود را شروع می‌کند که شتاب چرخ‌ها با شتاب خودرو همخوانی نداشته باشد. این سیستم علاوه بر اینکه باعث افزایش شتاب و کاهش اتلاف نیرو می‌شود، در جاده‌های لغزنده نیز ایمنی خودرو را حفظ می‌کند.
5.BA / BAS یا سیستم ترمز کمکی
سیستم ترمز کمکی (brake assist system) بر میزان فشار روی پدال ترمز نظارت می‌کند. گاهی اوقات پیش آمده که با سرعت در حال حرکت هستید و ناگهان مانعی را می‌بینید و سریع پدال ترمز را فشار می‌دهید؛ تحقیقات نشان داده که در این حالت افراد ترمز را کامل فشار نمی‌دهند و یکی از دلایل آن هم عادت به خودروهای قدیمی بدون ABS است. در این مواقع سیستم ترمز کمکی با توجه به سرعت خودرو و واکنش راننده به ترمز، وارد مدار شده و فشار روغن ترمز را به حداکثر می‌رساند تا از برخورد و تصادف جلوگیری کند.
6.ACC کروز کنترل هوشمند
سیستم کروز کنترل هوشمند یا تطبیقی (Adaptive cruise control) در واقع نسخه پیشرفته‌تر کروز کنترل‌های معمولی است. فرض کنید شما در اتوبان یا آزادراه در حال حرکت هستید و خودرو را روی سرعت مشخصی قفل کرده‌اید، اگر خودرویی در مقابل شما باشد مجبور به ترمز و یا غیر فعال کردن کروز کنترل هستید. در کروز کنترل‌های هوشمند، عمل ترمزگیری و همچنین افزایش سرعت به صورت اتوماتیک انجام می‌شود. در جلوی خودرو سنسورهایی قرار دارد که خودروی مقابل و سرعت آن را تشخیص داده و بر اساس آن سرعت خودروی شما را تنظیم می‌کند. این سیستم همچنین در ترافیک‌های روان درون شهری هم بسیار کاربردی است و شما فقط باید کنترل فرمان را داشته باشید.
7.TPMS یا سنسور فشار باد تایر
سنسور فشار باد تاير (Tire Pressure Monitoring System) وظیفه نشان دادن فشارِ بادِ هر تایر را بر عهده دارد. کم شدن باد لاستیک باعث سایش نامتوازن لاستیک، افزایش مصرف سوخت و بروز حوادث می‌شود. از این رو خودروسازان سنسورهایی در داخل هر چرخ قرار داده‌اند که میزان فشار باد تایر را اندازه گیری می‌کند و در صورت کم شدن باد هر لاستیک با علامت زرد رنگ نعلی شکل به شما هشدار می‌دهد.
8. ترمز اضطراری خودکار AEB
ترمز اضطراری خودکار (Autonomous Emergency Braking) سیستمی است که اطراف خودرو را ردیابی کرده و در صورتی که مانع، عابر پیاده و یا خودرویی ظاهر شود و راننده اقدامی انجام ندهد، به صورت خودکار ترمز می‌گیرد. این سیستم در سال‌های قبل توسط خودروسازان بزرگ دنیا مثل ولوو به کار گرفته شده بود. امروزه در خودروهای چینی‌ای که در ایران حضور دارند مثل آریزو و فونیکس، این سیستم تعبیه شده به طوری که زودتر از راننده موانع را ارزیابی کرده و سرعت خودرو را کم می‌کند تا از برخورد جلوگیری کند.
9.HAC / HSA ؛ کنترل ایستایی در سربالایی
کنترل ایستایی در سربالایی (Hill-start Assist Control) به شما کمک می‌کند تا زمانی که در سربالایی هستید، بدون اینکه خودرو به عقب برگردد، از حالت ساکن حرکت کنید. در واقع وقتی این سیستم فعال باشد، از زمانی که شما پای خود را از پدال ترمز برمی‌دارید به طور میانگین حدود 3 ثانیه ترمزها فعال هستند تا وقتی که شما پای خود را روی گاز بگذارید و حرکت کنید.
10.کنترل سرعت در سرازیری یا DAC / HDC
کنترل سرعت در سرازیری (Downhill Assist Control) زمانی که در حال حرکت در سرازیری هستید، سرعت خودرو را روی یک عدد مشخص نگه می‌دارد و نمی‌گذارد با بالا رفتن سرعت، کنترل خودرو از دست شما خارج شود. در خودروهای دنده دستی، این عمل به صورت حرکت با دنده سنگین انجام می‌شد؛ اما در خودروهای اتوماتیک با وجود این سیستم سرعت خودروی شما در سراشیبی‌ها زیاد نخواهد شد.
سخن پایانی
در این مقاله، به بررسی امکانات ایمنی خودرو پرداختیم. نتایج نشان می‌دهد که هرچه امکانات ایمنی خودرو بیشتر باشد، احتمال وقوع تصادفات و پیامدهای جانی و مالی کاهش می‌یابد. در کشورهای توسعه یافته، این امکانات به عنوان جزء ضروری ایمنی خودروها مورد توجه قرار گرفته‌اند و نقش مهمی در کاهش حوادث جاده‌ای ایفا می‌کنند.
با این حال، در ایران هنوز هم به دلیل محدودیت‌هایی، خودروهای داخلی از برخی از این امکانات محروم مانده‌اند. این وضعیت باعث افزایش حادثه‌های جاده‌ای و افت نسبی ایمنی مسافران و رانندگان می‌شود. لازم است تولیدکنندگان خودرو در ایران به سرعت به سمت استفاده از فناوری‌های امنیتی و ایمنی پیشرفته بروند تا این امکانات در خودروهای داخلی نیز به طور گسترده مورد استفاده قرار گیرند.
در نهایت، توجه به بهبود ایمنی خودروها به عنوان یک اولویت ملی می‌تواند به کاهش نرخ حوادث جاده‌ای و حفظ سلامت و امنیت جامعه کمک کند. افزایش آگاهی عمومی و ترویج استفاده از خودروهای با امکانات ایمنی پیشرفته نیز می‌تواند نقش مهمی در این راستا داشته باشد.
سوالات متداول
کدام امکانات ایمنی به عنوان اصلی‌ترین عوامل کاهش حوادث جاده‌ای شناخته می‌شوند؟
ابتدایی‌ترین آن‌ها ترمزهای مجهز به ABS و EBD است که باعث می‌شود در سریع‌ترین زمان ممکن خودرو بایستد و منحرف نشود. در ادامه سیستم کنترل پایداری یا ESP نیز بسیار موثر است که اخیراً جزو الزامات و استاندارد ایمنی خودروسازان داخلی قرار گرفته است. همچنین سیستم ترمز اضطراری AEB به میزان قابل توجهی در کاهش حوادث و آسیب‌ها جلوگیری می‌کند.
چرا در کشوری مثل ایران، این امکانات هنوز به طور گسترده مورد استفاده قرار نگرفته؟
به دو دلیل؛ اول اینکه برخی از قطعاتی که مربوط به این آپشن‌ها می‌شود وارداتی است و به دلیل تحریم‌ها واردات این قطعات با مشکل رو به رو است و دوم اینکه نصب و راه اندازی آن‌ها هزینه بالایی دارد و باعث زیاد شدن بهای تمام شده خودروهای داخلی می‌شود.
